Głównym celem zabawy jest rozwój człowieka, jego ukierunkowanie na zachowania twórcze i eksperymentalne. Zabawa uczy, pomaga odzyskać siły, daje dobry impuls emocjonalny, witalność itp. Wszystkie funkcje zabawy są ze sobą ściśle powiązane. Są one zdefiniowane przez główny cel: rozrywkę oraz rozwój podstawowych cech i umiejętności tkwiących w człowieku.
Funkcja samorealizacji dziecka.
Zabawa jest dla dziecka polem, na którym może się realizować jako osoba. Ważny jest sam proces, a nie wynik zabawy, ponieważ jest to przestrzeń dla samorealizacji dziecka. Zabawa umożliwia zapoznanie dziecka z wieloma różnymi dziedzinami ludzkiej praktyki oraz stworzenie projektu, który przyczyni się do pokonania określonych trudności w życiu. Jest ona stosowana nie tylko w ramach konkretnego placu zabaw, ale także wpisuje się w kontekst ludzkiego doświadczenia, co umożliwia dziecku uczenie się i opanowanie środowiska kulturowego i społecznego.
Funkcja komunikacyjna.
Zabawa to działanie komunikacyjne prowadzone zgodnie z zasadami. Wprowadza dziecko w relacje międzyludzkie. Tworzy to relację, która rozwija się między graczami. Doświadczenia zdobyte przez dziecko w zabawie są uogólniane, a następnie wdrażane w rzeczywistej interakcji.
Funkcja diagnostyczna.
Zabawa daje możliwość prognozowania, jest bardziej diagnostyczna niż jakakolwiek inna aktywność, ponieważ sama w sobie stanowi pole do wyrażania siebie przez dziecko. Funkcja ta jest szczególnie ważna, ponieważ w pracy z dzieckiem trudno jest stosować metody ankietowe i testy. Bardziej odpowiednie dla nich jest tworzenie eksperymentalnych sytuacji zabawowych. W zabawie dziecko wyraża siebie, więc obserwując je, można dostrzec jego cechy osobowości i zachowania.
Funkcja terapeutyczna.
Zabawa jest dla dziecka środkiem autopsychoterapii – wynika tak z wypowiedzi eksperta w artykule na stronie www.pomorzanin.pl. W trakcie gry dziecko może powrócić do traumatycznych przeżyć w swoim życiu lub do okoliczności, w których mu się nie powiodło, i w bezpiecznym otoczeniu odtworzyć to, co je zraniło, zdenerwowało lub przestraszyło.
Dzieci same wykorzystują zabawę jako sposób na rozładowanie lęku i napięcia emocjonalnego. Na przykład różne rymowanki, dowcipy, opowieści grozy z jednej strony są nośnikami tradycji kulturowych społeczeństwa, a z drugiej strony stanowią potężny środek manifestacji stresu emocjonalnego i fizycznego. O efekcie terapii zabawowej decyduje praktyka nowych relacji społecznych, którą dziecko otrzymuje w zabawie w odgrywanie ról. Relacje, w których zabawa łączy dziecko zarówno z dorosłym, jak i z partnerem, relacje wolności i współpracy zamiast przymusu i agresji, prowadzą ostatecznie do efektu terapeutycznego.
Funkcja korekcyjna.
Niektórzy autorzy łączą je ze sobą, podkreślając korekcyjne i terapeutyczne możliwości metod zabawowych, inni zaś dzielą je, traktując funkcję terapeutyczną zabawy jako możliwość osiągnięcia głębokich zmian w osobowości dziecka, a funkcję korekcyjną jako przekształcenie typów zachowań i umiejętności interakcji. Oprócz uczenia dzieci umiejętności komunikacyjnych w zabawie można kształtować pozytywną postawę dziecka wobec samego siebie.
Funkcja rozrywkowa.
Możliwości rozrywki w zabawie zachęcają dziecko do udziału w zabawie. Zabawa jest subtelnie zorganizowaną przestrzenią kulturową, w której dziecko przechodzi od rozrywki do rozwoju. Zabawa jako rozrywka może sprzyjać zdrowiu, pomagać w nawiązywaniu pozytywnych relacji międzyludzkich, zapewniać ogólne zadowolenie z życia, łagodzić stres psychiczny.
Rola dla wykonania zadania dostosowanego do wieku.
Dla ucznia w wieku przedszkolnym i szkoły podstawowej zabawa stwarza możliwość emocjonalnego reagowania na trudności. Dla nastolatków zabawa jest przestrzenią do budowania relacji. Postrzeganie zabawy jako możliwości psychologicznej jest charakterystyczne dla starszych uczniów.
Obecność znacznej liczby funkcji implikuje obiektywną potrzebę włączenia gier i elementów aktywności zabawowej do procesów edukacyjnych i pozaszkolnych. Obecnie w naukach pedagogicznych istnieje nawet cały kierunek — pedagogika zabawy, który uznaje zabawę za główną metodę kształcenia i wychowania dzieci.
